Ο Μισέλ Λεκλέρκ δηλώνει θαυμαστής και συνεχιστής του Γούντι Άλεν, οπότε φτιάχνει μια ρομαντική κομεντί διανθισμένη με εμβόλιμες σκηνές-σχόλια που θυμίζουν έντονα τον αμερικανό δημιουργό, ιδιαίτερα στις πρώτες του ταινίες. [Μου έρχονται πρόχειρα στον νου οι Ζητείται εγκέφαλοςγια ληστεία (Take the Money and Run, 1969), Νευρικός εραστής (Annie Hall, 1977).] Το αποτέλεσμα είναι, λοιπόν, το Πες μου τ' όνομά σου, μια ανάλαφρη ταινία που καταφέρνει ταυτόχρονα να μιλήσει για την κοινωνικοπολιτική κατάσταση στη σύγχρονη Γαλλία. Προφανώς η μετάβαση σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση και ο Λεκλέρκ σατιρίζει τα γαλλικά ήθη ρίχνοντας το βλέμμα του σε δύο βασικές κατευθύνσεις: από τη μια, τον γαλλικό πατριωτισμό που προσπαθεί να χωρέσει τις όποιες διαφορές σε ένα στενό "παπούτσι" και, από την άλλη, μια αριστερή ιδεολογία - απότοκη του Μάη του '68 - που "φωνάζει" την ετερότητά της, διεκδικώντας τη θέση της.
Το σενάριο στηρίχτηκε στην ημιαυτοβιογραφία της Μπαγιά Κασμί, η οποία κέρδισε και το βραβείο Σεζάρ γι' αυτό. Ο Αρτύρ Μαρτέν (ΖακΓκαμπλέν) είναι ένας 50 παρά κάτι χρονών κτηνίατρος, ειδικευμένος στις επιδημίες ζώων. Δηλώνει οπαδός του σοσιαλιστή Λιονέλ Ζοσπέν και ζει μια πολύ συντηρητική ζωή. Ο πατέρας του είναι Γάλλος, ενώ η μητέρα του είναι εβραϊκής καταγωγής (με γονείς από τη Θεσσαλονίκη μάλιστα!), κάτι που η οικογένεια προσπαθεί επιμελώς να κρύψει. Έχουν ζήσει μια αποστειρωμένη και πουριτανική μικροαστική ζωή, εξαντλώντας τις όποιες ανησυχίες τους στη μανία για την αγορά οποιουδήποτε καινούργιου (και ολιγοζώητου) επιτεύγματος έχει να προσφέρει η τεχνολογία στους καταναλωτές. Στον αντίποδα, η αρκετά νεότερή του, γεμάτη ανησυχίες και ζωή, Μπαγιά Μπενμαχμούντ (Σαρά Φορεστιέ) είναι κόρη Αλγερινού μετανάστη, που έχει καταχωνιάσει το ζωγραφικό του ταλέντο για να θρέψει την οικογένειά του δουλεύοντας ως μπογιατζής και επισκευαστής παντός αντικειμένου, και αριστερής Γαλλίδας μεγαλοαστικής καταγωγής, που έχει απαρνηθεί την οικογένειά της. Οι δυο πρωταγωνιστές διηγούνται κατά πρόσωπο στην κάμερα τις οικογενειακές τους ιστορίες με χιούμορ, χρησιμοποιώντας φλασμπάκ με διάφορες τεχνικές, ανάλογα με την εποχή (ασπρόμαυρα πλάνα, ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικές ειδήσεις, ερασιτεχνικά βίντεο, κλπ.).
Οι δυο τους γνωρίζονται όταν ο Αρτύρ δίνει μια συνέντευξη στο ραδιόφωνο για τη γρίπη των πτηνών (H5N1), ενώ εκείνη πάει να δουλέψει εκεί για πρώτη (και τελευταία) μέρα ως τηλεφωνήτρια. Περνώντας τον για δεξιό, η Μπαγιά, που κοιμάται με όποιον "φασίστα" βρίσκεται στον δρόμο της για να τον αλλαξοπιστήσει, προσφέρεται να κάνει έρωτα μαζί του. Ο ντροπαλός και πάντα σφιγμένος Αρτύρ τρομάζει και ξεφεύγει με διάφορες προφάσεις. Ωστόσο, η τύχη (και η Μπαγιά) δεν θα τον αφήσει τόσο εύκολα ήσυχο στη μονήρη ζωή του. Ξανασυναντιούνται σε ένα εκλογικό κέντρο όπου και οι δυο τους με μισή καρδιά ψηφίζουν τον δεξιό Σιράκ απέναντι στον ακροδεξιό Λεπέν. Η συνεύρεση δυο τέτοιων ανθρώπων δεν μπορεί παρά να έχει εκρηκτικά - και διασκεδαστικά - αποτελέσματα.
Ο Λεκλέρ κινηματογραφεί με κέφι το ενδιαφέρον σενάριο και μας δίνει μια χιουμοριστική και αισθησιακή ταινία που επιχειρεί παράλληλα ένα σχολιασμό στη σύγχρονη γαλλική πραγματικότητα. Τάσσεται υπέρ του πολυπολιτισμικού μέλλοντος της Γαλλίας, χωρίς να διστάζει να καυτηριάσει και τις υπερβολές της αριστερής πολιτικής ορθότητας. Κάποιες στιγμές ένιωσα αμήχανα με το ιδιαίτερο γαλλικό χιούμορ, αλλά συνολικά βρήκα το Πες μου τ' όνομά σου ευχάριστο, με τα πολιτικά μέρη του ταιριαστά ενσωματωμένα στην πλοκή - ίσως μόνο η εισαγωγή να κράτησε κάτι παραπάνω. Όταν, μάλιστα, στο τέλος ακούστηκε με τους τίτλους και το τραγούδι De Beni Saf à Salonique, αισθάνθηκα την ταινία ακόμη πιο οικεία.
[Δείτε τρέιλερ του Πες μου τ' όνομά σου με αγγλικούς υπότιτλους από το YouTube]
Μπορεί οι τούρκικες τηλεοπτικές σειρές να έχουν την επιτυχία τους σε ένα ορισμένο κοινό, αλλά σε κάποιους άλλους δημιουργούν μια περιφρόνηση που φοβάμαι πως οδηγεί σε γενικεύσεις όσον αφορά την τουρκική κουλτούρα - ιδιαίτερα τον κινηματογράφο. Κι όμως, το νέο τουρκικό σινεμά παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Τούρκους σκηνοθέτες είναι ο Τζεϊλάν (Nuri Bilge Ceylan). Κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες το 2003 με το Μακριά (Uzak, 2002) και μας έχει επίσης δώσει τους Τρεις Πίθηκους (2008) και το πρόσφατο Κάποτε στην Ανατολία (2011). Πολλοί κριτικοί διαπιστώνουν επιδράσεις τόσο από τον Ιάπωνα Γιασουχίρο Όζου, τον Μπέργκμαν και τον Αντονιόνι όσο και από τον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Πράγματι τα μακράς διάρκειας πλάνα του, οι υπαρξιακές ανησυχίες που εκφράζουν οι ταινίες του και η ενασχόλησή του με καθημερινά θέματα θυμίζουν το έργο των προαναφερθέντων κινηματογραφιστών, χωρίς βέβαια να προσπαθώ να πω ότι ο Τζεϊλάν αντιγράφει. Αντίθετα, έχει δημιουργήσει ένα προσωπικό, αναγνωρίσιμο ύφος που θα γοητεύσει τον απαιτητικό κινηματογραφόφιλο.
Στα Κλίματα (το "αγάπης" είναι προσθήκη ελληνική που μάλλον δεν ταιριάζει στην ταινία), έχουμε ένα ζευγάρι, τον Ίσα (τον παίζει ο ίδιος ο σκηνοθέτης) και την πολύ νεότερή του Μπαχάρ (ΕμπρούΤζεϊλάν, η σύζυγος του σκηνοθέτη), που η σχέση τους δείχνει αποτελματωμένη. Το έργο αρχίζει (και τελειώνει) με την κάμερα στο πρόσωπο της Μπαχάρ, που γέρνει το κεφάλι σε έναν τοίχο του αρχαίου ναού της Αρτέμιδος στις Σάρδεις. Γυρίζει το βλέμμα προς τον αρχαίο ναό, όπου εμφανίζεται ο Ίσα - τόσο μικρός ανάμεσα στις ιωνικές κολόνες! Χασμουριέται, προφανώς πλήττοντας, κάτι που όμως το αρνείται όταν τη ρωτάει ο Ίσα. Ενώ οι θερινές διακοπές τους στη νοτιοδυτική Τουρκία (Κας) συνεχίζονται, σιγά-σιγά, μέσα από αργά πλάνα, συνήθως σιωπηλά αλλά γεμάτα ένταση, οι σχέσεις τους οδηγούνται σε αδιέξοδο. Μια απελπισμένη της κίνηση (ας κρατήσω το σασπένς) θα σηματοδοτήσει την απομάκρυνσή τους. Η Μπαχάρ φεύγει, ενώ ο Ίσα συνεχίζει μόνος την περιοδεία του - διδάσκει αρχιτεκτονική στο πανεπιστήμιο και φωτογραφίζει αρχαίους ναούς για τα μαθήματά του. Το τέλος του καλοκαιριού τον βρίσκει να περιφέρεται θλιμμένος στα ερείπια του ναού της Αφροδίτης στην αρχαία Αφροδισιάδα (επαρχία Αϊδινίου). [Άραγε τι να νιώθει ένας σύγχρονος Τούρκος περιδιαβαίνοντας στα αρχαιοελληνικά ερείπια;]
Η ιστορία συνεχίζεται στην Κωνσταντινούπολη το φθινόπωρο, με τον Ίσα να επανασυνδέεται με μια παλιά του φιλενάδα, τη Σεράπ (ενώ ο άντρας που πρόκειται να παντρευτεί λείπει), σε μια σχέση που επικεντρώνεται στο σεξ. Παράλληλα, παρακολουθούμε την υπόλοιπη ζωή του: στο πανεπιστήμιο, με τους λιγοστούς του φίλους, τους γονείς του (τους παίζουν οι ίδιοι οι γονείς του σκηνοθέτη), την προετοιμασία της διατριβής του. Όταν αργότερα μαθαίνει από τη Σεράπ ότι η Μπαχάρ βρίσκεται στην ανατολική Τουρκία με το τηλεοπτικό συνεργείο στο οποίο εργάζεται, φεύγει μες στο καταχείμωνο για να τη βρει και να ξεκαθαρίσει τα πράγματα.
Τα Κλίματα λοιπόν αφορούν τις τρεις διαφορετικές περιοχές της Τουρκίας σε τρεις διαφορετικές εποχές, που σηματοδοτούν κατά κάποιο τρόπο και τις φάσεις που περνούν οι σχέσεις του ζευγαριού. Ο Τζεϊλάν ενδιαφέρεται να μας δείξει περισσότερο τα συμπτώματα της κρίσης τους παρά τις αιτίες. Τα μικρά ψέματα που λένε ο ένας στον άλλον, τις μικρές αδιαφορίες τους (ο Ίσα της παίρνει ένα δωράκι που εκείνη ξεχνάει να το πάρει μαζί της), τις στεγανές επαγγελματικές ασχολίες τους. Είναι φανερό ότι κανείς από τους δύο δεν ξέρει τι ακριβώς θέλει από τη σχέση τους. Όταν στο τέλος της ταινίας ο Ίσα πάει να τη βρει, η συνάντησή τους διακόπτεται συνέχεια από ανθρώπους που μπαινοβγαίνουν στον χώρο. Το χιονισμένο τοπίο μοιάζει να έχει παγώσει και τους ίδιους. Τα δάκρυα της Μπαχάρ και τα απόμακρα βλέμματα και των δυο τους είναι πολύ πιο εύγλωττα από τα λόγια που ανταλλάσσουν, τα οποία συχνά διαψεύδονται, άλλωστε, από τις πράξεις τους.
Παρά το απλό σενάριο, ο Τζεϊλάν μάς δίνει μια κινηματογραφική ελεγεία για το τέλος ενός έρωτα που στηρίζεται κυρίως στα εξαιρετικά καδραρισμένα πλάνα του [αγαπημένη του συνήθεια να καδράρει στο πίσω μέρος των κεφαλιών!] και στη φωτογραφία. Αυτό που μας "μιλάει" κυρίως δεν είναι τα λόγια αλλά το εκτός κάδρου βλέμμα της Μπαχάρ και το μελαγχολικό πρόσωπο του Ίσα. Αξίζει τον κόπο να ψάξετε την ταινία - υπάρχει σίγουρα στο διαδίκτυο (στο YouTube ολόκληρο αλλά χωρίς υπότιτλους!!!) και με ελληνικούς υπότιτλους (έξτρα). Αν δεν μπορέσετε, κυκλοφορεί η πιο πρόσφατη Κάποτε στην Ανατολία σε κινηματογραφικές λέσχες (στον Βόλο, είναι στο πρόγραμμα της θερινής Εξωραϊστικής 25-27/9/2012 αλλά και το Μεταξουργείο θα την προβάλει στις 12/4/2013) και σε βιντεοκλάμπ. Αναμφίβολα, ο πολύ αξιόλογος Τούρκος σκηνοθέτης θα μας ξανααπασχολήσει στο μέλλον.
[Δείτε τρέιλερ του Κλίματα από το YouTube με αγγλικούς υπότιτλους]
