Πολωνικός κινηματογράφος

Άνθρωπος από σίδερο

Αφορμή γι’ αυτό το άρθρο στάθηκε το σχόλιο μιας φίλης σε μια ανάρτησή μου στο fb που αφορούσε την πολωνική ταινία Η τέχνη του έρωτα – η ιστορία της Μιχαλίνα Βισλότσκα. Έλεγε η φίλη πως οι Πολωνοί έχουν παράδοση στον κινηματογράφο. Αμέσως σκέφτηκα: και ποιος το ξέρει; Μια αναζήτηση στο διαδίκτυο επιβεβαίωσε τους φόβους μου. Υπάρχουν ελάχιστες δημοσιεύσεις για το πολωνικό σινεμά γενικά. Ένιωσα ότι είχα χρέος απέναντι στη νεανική μου αγάπη για τις ταινίες του Βάιντα, του Κισλόφσκι, του Πολάνσκι, της Χόλαντ, του Σκολιμόφσκι, κ.ά., να καλύψω - στο μέτρο των δυνάμεών μου – λίγο από αυτό το κενό.

Οι απαρχές

Πόλα Νέγκρι

Ήδη από τις αρχές του 20^ου αιώνα, στην Πολωνία αρχίζουν να παράγονται ταινίες μικρού μήκους, να εμφανίζονται τεχνολογικές καινοτομίες και να ανοίγουν κινηματογραφικές αίθουσες στις μεγάλες πόλεις. Το 1910 γυρίζεται από τον Βλαντίσλαβ Στάρεβιτς μία από τις πρώτες ταινίες κινουμένων σχεδίων στον κόσμο δημιουργώντας μια παράδοση στο συγκεκριμένο είδος [η ιστορία των πολωνικών κινουμένων σχεδίων θα απαιτούσε ένα αφιέρωμα από μόνη της]. Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου αρχίζουν να εξάγονται πολωνικές ταινίες στη Γερμανία, συχνά μεταφορές πολωνικών μυθιστορημάτων. Τον ίδιο δρόμο ακολούθησε και η Πόλα Νέγκρι, μία από τις μεγαλύτερες σταρ του βωβού, που μετά το Βερολίνο πήγε στις ΗΠΑ το 1922 και μεσουράνησε στο Χόλιγουντ μέχρι την έλευση του ομιλούντος, οπότε η καριέρα της πήρε την κατιούσα, κυρίως λόγω της βαριάς πολωνικής προφοράς της. Η Νέγκρι ήταν η πρώτη μεγάλη Ευρωπαία ηθοποιός που «εισήχθη» στην Αμερική.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Το 1945, η πολωνική κυβέρνηση, όπου κυριαρχούν οι κομουνιστές, ιδρύει την εταιρία παραγωγής και διανομής Film Polski. Επικεφαλής της τίθεται ο ήδη γνωστός κινηματογραφιστής Πολωνοεβραίος Αλεξάντερ Φορντ [καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Mosze Lifszyc, 1908-1980]. Παρά τα περιορισμένα τεχνικά μέσα, η Film Polski καταφέρνει να δώσει σημαντική ώθηση στην κινηματογραφική παραγωγή της εποχής. Οι ταινίες της επικεντρώνονταν στα δεινά του πολωνικού λαού κάτω από τον ναζιστικό ζυγό [6 εκ. σκοτώθηκαν στον πόλεμο από τους Γερμανούς (1/5 του πληθυσμού), οι περισσότεροι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης^. περίπου τα μισά θύματα ήταν εβραϊκής καταγωγής].

Ζωντανοί νεκροί

Οι σημαντικότερες ήταν:

Απαγορευμένα τραγούδια [Zakazane piosenki – Λεονάρντ Μπουτσκόφσκι, 1946]. Διαδραματίζεται στη Βαρσοβία κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και αφηγείται τις ζωές διαφόρων ανθρώπων που τις ενώνουν λαϊκές μπαλάντες της εποχής και τραγούδια που σατιρίζουν τους Γερμανούς κατακτητές.

Ζωντανοί νεκροί [Ostatni etap -  Βάντα Γιακουμπόφσκα, 1948]. Μία από τις πρώτες ταινίες για το Άουσβιτς που μάλιστα γυρίστηκε στον ίδιο τον χώρο του στρατοπέδου. Η Γιακουμπόφσκα υπήρξε η ίδια κρατούμενη εκεί και περιγράφει με ακρίβεια την καθημερινότητα των έγκλειστων γυναικών. Έχει την αξία ντοκουμέντου αλλά και ενδιαφέρουσα πλοκή.

Η Εθνική Σχολή Κινηματογράφου του Λοτζ και οι δεκαετίες 1950-1960

Το 1948 ιδρύεται η Εθνική Σχολή Κινηματογράφου στο Λοτζ, η οποία έμελλε να αποτελέσει τη μήτρα του σύγχρονου πολωνικού κινηματογράφου και ακόμη και σήμερα θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες σχολές παγκοσμίως. Συνιδρυτής και δάσκαλός της για 20 χρόνια υπήρξε ο Αλεξάντερ Φορντ και επιφανείς μαθητές της εκείνης της πρώτης περιόδου ήταν μεταξύ πολλών άλλων ο Αντρέι Βάιντα, ο Αντρέι Μουνκ και ο Ρόμαν Πολάνσκι.

Κανάλ

Τα κινηματογραφικά έργα της δεκαετίας του 1950 αρχίζουν να βλέπουν με κριτική ματιά την πολωνική ιστορία, προσπαθώντας να επουλώσουν τις εθνικές πληγές, τον διχασμό ανάμεσα σε κομουνιστές και εθνικιστές, να δείξουν νέους δρόμους για την πολωνική κοινωνία. Μετά τον θάνατο του Στάλιν και την επακόλουθη φιλελευθεροποίηση, η παραγωγή οργανώνεται σε κινηματογραφικές ομάδες όπου συμμετέχουν σκηνοθέτες, συγγραφείς και άλλοι κινηματογραφιστές υπό την καθοδήγηση ενός έμπειρου σκηνοθέτη. Η κοινωνική κριτική είναι εντονότερη, γίνεται προσπάθεια να απαλλαγεί ο κινηματογράφος από τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και τον υπερβολικό ρομαντισμό, να αμφισβητηθούν οι εθνικοί μύθοι. Οι σκηνοθέτες-δημιουργοί στρέφονται σε πιο ψυχολογικά και υπαρξιακά θέματα. Όλο αυτό το ρεύμα θα ονομαστεί Πολωνική Κινηματογραφική Σχολή.

Μεταξύ των ταινιών των δεκαετιών 1950-1960 ξεχωρίζουν:

Η πολεμική τριλογία Η γενιά [Pokolenie, 1955], Κανάλ [Kanal, 1957], Στάχτες και διαμάντια [Popiol i diament, 1958] του Αντρέι Βάιντα. Ταινίες γεμάτες συμβολισμούς και αλληγορίες για τη γενιά που βγαίνει μέσα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και για το μέλλον της. Μάλιστα, το Κανάλ ήταν η πρώτη ταινία που καταπιάστηκε με την Εξέγερση της Βαρσοβίας [1944], θέμα-ταμπού για το κομουνιστικό καθεστώς μια και η επιχείρηση οργανώθηκε και εκτελέστηκε από αντιστασιακές δυνάμεις που δεν ελέγχονταν από τους κομουνιστές [κυρίως την Armia Krajowa] και ο Σοβιετικός Στρατός κατηγορήθηκε ότι καθυστέρησε επίτηδες την προέλασή του για να ηττηθεί η εξέγερση.

Οι πέντε της Οδού Μπάρσκα [Piatka z ulicy Barskiej– Αλεξάντερ Φορντ, 1954]. Πέντε νεαροί, περιθωριοποιημένοι από τον πόλεμο, κατηγορούμενοι για μικροκλοπές, αφήνονται ελεύθεροι με αναστολή. Προσπαθούν να επανενταχθούν στην κοινωνία, αλλά ένας παλιός τους γνώριμος κακοποιός τούς εμπλέκει σε μια αντικομουνιστική οργάνωση που θέλει να οργανώσει σαμποτάζ ενάντια στο νέο καθεστώς.

Νυχτερινό τρένο

Νυχτερινό τρένο [Pociag – Γέρζι Καβαλέροβιτς, 1959]. Μια έντονα ψυχολογική και υπαρξιακή ταινία. Οι επιβάτες ενός τρένου δίνουν την αφορμή στον σκηνοθέτη να μελετήσει τη συνύπαρξη καθημερινών ανθρώπων σε έναν περιορισμένο χώρο. Μυστήριο και αναταραχή δημιουργούνται όταν η αστυνομία αναζητά έναν ασύλληπτο δολοφόνο. Αλλά υπάρχει μεγαλύτερο μυστήριο από τις ανθρώπινες σχέσεις;

Μαχαίρι στο νερό

Μαχαίρι στο νερό [Noz w wodzie – Ρόμαν Πολάνσκι, 1962]. Η πρώτη ταινία του Πολάνσκι. Ένα ζευγάρι πηγαίνει για ιστιοπλοΐα. Στον δρόμο ένας νεαρός τούς κάνει οτοστόπ, τον παίρνουν στο αυτοκίνητό τους και ο άνδρας τον προσκαλεί στο σκάφος τους. Η εκδρομή εξελίσσεται σε σύγκρουση ανάμεσα στον νεαρό και τον ώριμο άντρα που διεκδικούν και οι δύο την προσοχή της νέας γυναίκας.

Η επιβάτιδα [Pasazerka – Αντρέι Μουνκ, 1963]. Ο Μουνκ σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στην ηλικία των 40 ετών πριν τελειώσει την ταινία, την οποία ολοκλήρωσαν οι συνεργάτες του κρατώντας τη βασική δομή. Μια Γερμανίδα μετά από χρόνια στην Αμερική επιστρέφει στην πατρίδα της. Στο πλοίο αναγνωρίζει μια γυναίκα που ήταν κρατούμενη στο στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου η ίδια ήταν διοικητική υπάλληλος.

Το χειρόγραφο που βρέθηκε στη Σαραγόσα

Το χειρόγραφο που βρέθηκε στη Σαραγόσα [Rękopis znaleziony w Saragossie – Βόιτσεχ Χας, 1965]. Ένας Γάλλος αξιωματικός στη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων ανακαλύπτει στη Σαραγόσα ένα μυστηριώδες βιβλίο. Από εδώ ξεκινάει ένα μαγικό ταξίδι στον λαβύρινθο του χρόνου, στον κόσμο της φαντασίας και των εικόνων, όπου η πλοκή είναι μόνο η αφορμή.

Εγκατάλειψη [Walkower – Γέρζι Σκολιμόφσκι, 1965]. Ο 30χρονος Αντρέι γυρνάει τη χώρα δίνοντας αγώνες πυγμαχίας. Σε μια βιομηχανική πόλη βρίσκει την Τερέζα και αποφασίζει να φύγει μαζί της. Ο πρώην μποξέρ Σκολιμόφσκι σκιαγραφεί την απόλυτη αποξένωση λίγο πριν ο ίδιος εγκαταλείψει την Πολωνία για να γυρίσει ταινίες στο Βέλγιο, τη Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ.

Η δεκαετία του 1970 και ο κινηματογράφος της ηθικής αγωνίας

Στη δεκαετία του 1970 η θεματολογία αρχίζει να αλλάζει. Η Ιστορία παραχωρεί την πρωτοκαθεδρία στην καθημερινότητα. Η ψυχολογική και υπαρξιακή διάσταση κυριαρχούν στις ταινίες. Εντείνεται η κριτική ενάντια στη διαφθορά και τον νεποτισμό. Αμφισβητούνται τα ιδεώδη στα οποία στηρίχτηκε η Πολωνία του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Πολλοί σκηνοθέτες, όπως ο Βάιντα και ο Ζανούσι σε μια ομιλία τους στο Γκντανσκ το 1975, ζητούν να σταματήσουν οι περιορισμοί της καλλιτεχνικής ελευθερίας και να αρχίσει ανοιχτός διάλογος για όλα τα σημαντικά ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία. Αρχίζει έτσι ένα νέο είδος ρεαλισμού που θα ονομαστεί κινηματογράφος της ηθικής αγωνίας και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 θα αντικατοπτρίσει το συγκρουσιακό κλίμα που διαμορφώνεται με τους αγώνες της Αλληλεγγύης.

Άνθρωπος από μάρμαρο

Αντιπροσωπευτικές ταινίες της περιόδου:

Επιφώτιση

Επιφώτιση [Iluminacja – Κριστόφ Ζανούσι, 1972] Ένας από τους σημαντικότερους Πολωνούς σκηνοθέτες μάς δίνει δέκα χρόνια από τη ζωή ενός φοιτητή Φυσικής, τους έρωτές του, τις υπαρξιακές ανησυχίες του και τα ηθικά του διλήμματα. Ταινία γυρισμένη με σχεδόν ντοκιμαντερίστικο και αυτοσχεδιαστικό τρόπο.

Άνθρωπος από μάρμαρο [Czlowiek z marmuru – Αντρέι Βάιντα, 1978]. Μια νεαρή σκηνοθέτιδα γυρνάει μια ταινία για έναν εργάτη-πρότυπο και τη μετέπειτα πτώση του σε δυσμένεια. Η ίδια έρχεται σε σύγκρουση με τους προϊσταμένους της, που θέλουν να σταματήσουν την παραγωγή της ταινίας. Εμβληματική απεικόνιση της αμφισβήτησης των ιδεωδών του «σοσιαλιστικού» καθεστώτος.

Επαρχιακοί ηθοποιοί [Aktorzy prowincjonalni – Ανιέσκα Χόλαντ, 1979] Μαύρη κωμωδία που διαδραματίζεται σε μια επαρχιακή πόλη όπου ένας θεατρικός σκηνοθέτης πηγαίνει να ανεβάσει ένα θεατρικό έργο με πρωτοποριακό τρόπο και έρχεται σε σύγκρουση με τον πρωταγωνιστή του που βλέπει την όλη κατάσταση σαν μια ευκαιρία να παίξει τον ρόλο της ζωής του.

Άνθρωπος από σίδερο [Czlowiek z zelaza – Αντρέι Βάιντα, 1981]. Μια νεαρή δημοσιογράφος προσπαθεί να κάνει ρεπορτάζ για έναν από τους πρωτεργάτες των απεργιακών κινητοποιήσεων στα ναυπηγεία του Γκντανσκ. Με έκπληξή της διαπιστώνει ότι πρόκειται για τον γιο του πρώην «ήρωα της σοσιαλιστικής εργασίας» [πρωταγωνιστή του «Ανθρώπου από μάρμαρο»].

Άνθρωπος από σίδερο

Η χρονιά του ήσυχου ήλιου [Rok spokojnego slonka – Κριστόφ Ζανούσι, 1984]. Μια ερωτική ιστορία στη ζοφερή Πολωνία του 1946. Ένας Αμερικανός στρατιώτης, που συμμετέχει σε αποστολή διερεύνησης εγκλημάτων πολέμου, γνωρίζει και ερωτεύεται μια Πολωνή ζωγράφο. Μια βουβή σχέση: ο Νόρμαν δεν μιλά πολωνικά, η Εμίλια δεν μιλά αγγλικά. Μπορεί ο έρωτάς τους να ξεπεράσει τα σύνορα που άλλοι έχουν ορίσει;

Η χρονιά του ήσυχου ήλιου

Δίχως τέλος [Bez konca – Κριστόφ Κισλόφσκι, 1985]. Κινούμενη ανάμεσα στον ρεαλισμό και τη φαντασία, η ταινία μάς παρουσιάζει μια γυναίκα, μεταφράστρια του Όργουελ, της οποίας ο δικηγόρος-άντρας μόλις έχει πεθάνει, αλλά είναι ακόμη παρών. Στην Πολωνία του στρατιωτικού νόμου, η Ούλα προσπαθεί να βρει διέξοδο στον γιο της, στη δουλειά της, στο σεξ, ακόμη και στον υπνωτισμό.

Μικρή ιστορία για ένα φόνο [Krótki film o zabijaniu – Κριστόφ Κισλόφσκι, 1988]. Σε μια αφιλόξενη Βαρσοβία, ανάμεσα σε ανθρώπους αδιάφορους για τους γύρω τους, κινείται ο νεαρός Γιάτσεκ επιδεικνύοντας αντικοινωνική συμπεριφορά. Ο φόνος μοιάζει αναπόφευκτος, αλλά σε τι διαφέρει άραγε από τον κρατικό τιμωρητικό φόνο; Πολυβραβευμένη ταινία που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κατάργηση της θανατικής ποινής.

Η πτώση του κομουνισμού και ο 21^ος αιώνας

Με την επιστροφή στην ιδιωτική καπιταλιστική αγορά και το πολυκομματικό σύστημα, ο πολωνικός κινηματογράφος άλλαξε φυσικά θεματική. Επιπλέον, έδειξε αρχικά να έχει χάσει κάπως τον βηματισμό του. Η αναζήτηση ταυτότητας της πολωνικής κοινωνίας αντανακλάται και στο έργο των Πολωνών δημιουργών. Τα προβλήματα που δημιουργούνται από τον καταναλωτισμό, τις κοινωνικές ανισότητες κλπ δίνουν τροφή στις νέες κινηματογραφικές παραγωγές. Επίσης, μεγάλος αριθμός ταινιών ασχολείται με την κριτική ή τη σάτιρα του προηγούμενου καθεστώτος. Η αναθεώρηση της Ιστορίας, κυρίως από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, είναι κάτι που συγκινεί κοινό και σκηνοθέτες. Συχνά, αυτό γίνεται με ενοχλητικά θέματα που αγγίζουν καταχωνιασμένες συλλογικές ενοχές, όπως αντισημιτικές συμπεριφορές και ενέργειες ή η βίαιη ενσωμάτωση μειονοτήτων. 

Ίντα

Παραθέτω εδώ περισσότερες ταινίες από ό,τι ίσως θα δικαιούταν συγκριτικά η συγκεκριμένη περίοδος, για να φανούν οι διαγραφόμενες τάσεις.

Απόδραση από τον κινηματογράφο «Ελευθερία» [Ucieczka z kina "Wolnosc" – Βόιτσεχ Μαρτσέφσκι, 1990]. Τα τελευταία χρόνια του κομουνιστικού καθεστώτος, σε έναν κινηματογράφο του Λοτζ οι ηθοποιοί μιας ταινίας που παίζεται στον κινηματογράφο «Ελευθερία» επαναστατούν αρνούμενοι να ακολουθήσουν το σενάριο και συνομιλούν με τους θεατές. Ένας λογοκριτής αναλαμβάνει δράση πριν επικρατήσει αναρχία.

Το χρέος [Dlug – Κρίστοφ Κράουζε, 1999]. Ο Άνταμ και ο Στέφαν, δυο νεαροί επίδοξοι επιχειρηματίες, θέλουν να εισαγάγουν σκούτερ από την Ιταλία. Η τράπεζα ζητά εγγυήσεις για να τους δώσει δάνειο. Διψασμένοι για γρήγορο πλουτισμό, δέχονται χωρίς να το καλοσκεφτούν την πρόταση ενός Ρώσου γνωστού του Στέφαν για διευκόλυνση. Δεν ξέρουν σε τι ακριβώς έχουν μπλέξει και γρήγορα θα μετανιώσουν για την ευπιστία τους.

Rozyczka

Rozyczka [Γιαν Κιντάβα-Μπλόνσκι, 2010]. Ο Ρόμαν, αστυνομικός της κρατικής ασφάλειας, πείθει την ερωμένη του Καμίλα να πλησιάσει τον συγγραφέα και πανεπιστημιακό καθηγητή λογοτεχνίας Άνταμ Βαρτσέφσκι και να αναφέρει ό,τι κάνει και λέει. Ο καθηγητής είναι ύποπτος για αντεπαναστατική και σιωνιστική δράση. Ωστόσο, τα πράγματα θα πάρουν αναπάντεχη στροφή.

Ρόζα [Roza– Βόιτσεχ Σμαρτσόφσκι, 2011]. Ο Ταντέους είναι στέλεχος της (μη κομουνιστικής) Armia Krajowa, της σημαντικότερης αντιστασιακής οργάνωσης της Πολωνίας. Είδε τη γυναίκα του να βιάζεται και να σκοτώνεται από τους Γερμανούς. Με το τέλος του πολέμου πηγαίνει στη Μαζουρία, επαρχία με κυρίως γερμανόφωνο πληθυσμό, να παραδώσει τα υπάρχοντα ενός Γερμανού στρατιώτη, στου οποίου τον θάνατο ήταν παρών, στη χήρα του. Εκεί θα βρεθεί στη μέση μιας κόλασης.

Poklosie

Poklosie [Βλαντίσλαβ Πασικόφσκι, 2012]. Ο Φράντσισεκ επιστρέφει στο χωριό του μετά από 20 χρόνια στην Αμερική. Διαπιστώνει ότι οι γείτονες αποφεύγουν τον αδερφό του επειδή μαζεύει στο χωράφι του πλάκες από τάφους Εβραίων που οι Γερμανοί είχαν χρησιμοποιήσει στην κατασκευή δρόμων. Τα δυο αδέρφια βάζουν σκοπό να μάθουν τι απέγιναν οι Εβραίοι που ζούσαν κάποτε στην περιοχή. Η αποκάλυψη θα είναι συγκλονιστική.

Ίντα [Ida - Πάβελ Παβλικόφσκι, 2013]. Μια νεαρή δόκιμη καθολική μοναχή, η Άννα, θα πρέπει σύμφωνα με τους μοναστικούς κανόνες να συναντηθεί με την οικογένειά της πριν ορκιστεί. Γνωρίζει τη θεία της Βάντα, δικαστή, τη μόνη συγγενή της που έχει απομείνει. Από τη θεία της θα μάθει πως είναι εβραϊκής καταγωγής και μαζί θα προσπαθήσουν να ανακαλύψουν τι κρύβει η οικογενειακή τους ιστορία.

Είμαι δολοφόνος

Είμαι δολοφόνος [Jestem morderca –Μάτσιεχ Πιέπρτσιτσα, 2016]. Ένας νέος αστυνόμος αναλαμβάνει να εξιχνιάσει μια σειρά από δολοφονίες γυναικών στο Κατοβίτσε. Εκεί που άλλοι εμπειρότεροι ντετέκτιβ έχουν αποτύχει, ο Γιάνους εφαρμόζει καινούργιες, πρωτοποριακές μεθόδους για να συλλάβει τον δολοφόνο. Όμως όλα αποδεικνύονται πιο δύσκολα απ’ ό,τι φαίνονταν και τα διλήμματα πολλαπλασιάζονται.

Η τελευταία οικογένεια [Ostatnia rodzina – Γιαν Ματουζίνσκι, 2016]. Ιδιαίτερη βιογραφία της οικογένειας του σουρεαλιστή Πολωνού ζωγράφου Ντζίσλαβ Μπεκσίνσκι. Ο Μπεκσίνσκι ζει με τη γυναίκα του και τις γριές μητέρες τους σε ένα διαμέρισμα μιας δυστοπικής πολυκατοικίας, ενώ εκεί κοντά ζει και ο αυτοκτονικός γιος τους. Η ταινία δίνει με πρωτότυπο τρόπο τη στάση τους απέναντι στη ζωή, την τέχνη και τον θάνατο.

Η τέχνη του έρωτα, η ιστορία της Μιχαλίνα Βιτσλόσκα [Sztuka kochania. Historia Michaliny Wislockiej – Μαρία Σαντόφσκα, 2017]. Γυναικολόγος και σεξολόγος στην Πολωνία του "υπαρκτού σοσιαλισμού", η Μιχαλίνα Βισλότσκα παλεύει ενάντια στις προκαταλήψεις της εποχής, αλλά και απέναντι στις ίδιες της τις αντιφάσεις μερικές φορές, για να διαδώσει τις πρωτοποριακές, απελευθερωτικές της ιδέες.

Η τέχνη του έρωτα

Σημ. Γράφοντας αυτό το αφιέρωμα, διαπίστωσα με δέος ότι ο κινηματογράφος της Πολωνίας ξεπερνά τα όρια ενός λίγο-πολύ συνοπτικού οδηγού. Προσπάθησα να κρατήσω σε λογικό πλαίσιο την έκταση του κειμένου, αλλά δεν νομίζω να μπορούσα να μεταφέρω όλες τις απαραίτητες πληροφορίες με λιγότερες λέξεις. Η επιλογή των ταινιών έγινε με βάση το προσωπικό μου γούστο αλλά και τις ανάγκες της περιοδολόγησης και της αντιπροσωπευτικότητας. Πολλές καλές ταινίες έμειναν αναγκαστικά απέξω ενώ περιόρισα τη συμμετοχή των πολύ γνωστών σκηνοθετών. Επίσης, δεν συμπεριέλαβα ταινίες Πολωνών σκηνοθετών [Πολάνσκι, Κισλόφσκι, Χόλαντ, κλπ] που γυρίστηκαν στο εξωτερικό – μόνο καθαρά πολωνικές ταινίες. Ελπίζω όμως πως έδωσα το έναυσμα για περαιτέρω αναζήτηση, ιδίως για άλλες ταινίες των σκηνοθετών που αναφέρω. Οι περισσότερες προτάσεις μου μπορούν να βρεθούν στο διαδίκτυο, αλλά συνήθως υπάρχουν μόνο αγγλικοί υπότιτλοι.