Είχα καιρό να δω σύγχρονη ρωσική ταινία και ομολογώ πως σοκαρίστηκα από τούτη τη ζοφερή εικόνα της μετασοβιετικής πουτινικής κοινωνίας. Από το πρώτο κιόλας πλάνο των 80'' με τη μέρα να χαράζει πάνω στα τζάμια του διαμερίσματος όπου θα ξετυλιχθεί το δράμα και τα μαυροπούλια να κρώζουν δυσοίωνα, ένιωσα την ψυχή μου να σφίγγεται. Κι αργότερα, σ' όλη τη διάρκεια της Ελένα, λες κι άκουγα τη βραχνή φωνή του Λέοναρντ Κοέν να τραγουδάει: "I've seen the future, brother: it is murder". Ναι, πολύ φοβάμαι πως ο ΑντρέιΖβιάγκιντσεφ [Η επιστροφή (2003), Η αποξένωση (2007)] θέλει να προφητέψει κάτι που ξεπερνάει τα όρια της χώρας του.
Η πρώην νοσοκόμα Ελένα (Ναντέζντα Μάρκινα) ζει με τον πλούσιο, σκληρό κι απαθή (αζαχάρωτο, θα έλεγε η μάνα μου) δεύτερο σύζυγό της Βλαντιμίρ (Βολόντια, χαϊδευτικά) (Αντρέι Σμιρνόφ) σε ένα ψυχρό μεσοαστικό διαμέρισμα. Οι δυο σύζυγοι δείχνουν να έχουν ελάχιστες σχέσεις μεταξύ τους. Θα μπορούσε κάλλιστα εκείνη να είναι η γραμματέας του ή η οικιακή του βοηθός. Βλέπονται μόνο τα πρωινά - κινηματογραφημένα με τέτοιον επαναληπτικό τρόπο ώστε να δηλώνεται καθαρά η ρουτίνα. Τα βράδια εκείνος βλέπει αθλητικά στην τηλεόραση ξαπλωμένος στο δωμάτιό του, ενώ εκείνη στο δικό της βλέπει ριάλιτι. Ακόμη και οι μάλλον όχι ιδιαίτερα συχνές σεξουαλικές τους συνευρέσεις έχουν μια αμαρτωλή μηχανικότητα - σαν πληρωμένος έρωτας.
Ο Βλαντιμίρ έχει από έναν προηγούμενο γάμο μια κόρη, την Κάτια (Ελένα Λιάντοβα), που προτιμά να κρατάει αποστάσεις από τον πατέρα της, ο οποίος τη συντηρεί οικονομικά. Η Ελένα έχει κι αυτή έναν γιο, τον Σεργκέι, που δεν δουλεύει και η οικογένειά του μετά βίας συντηρείται, με τη βοήθεια της μάνας του. Για να αποφύγει τη στράτευση, ο μεγάλος εγγονός της Ελένα, ο Σάσα, θα πρέπει να σπουδάσει. Χρειάζονται χρήματα που μόνο ο Βλαντιμίρ μπορεί να του εξασφαλίσει. Εκείνος αρχικά αρνείται πεισματικά, όμως μετά την επιμονή της Ελένα δείχνει πιο διαλλακτικός. Ωστόσο, όταν ο Βλαντιμίρ παθαίνει μια καρδιακή προσβολή και σχεδιάζει να κάνει μια διαθήκη που θα ευνοεί την Κάτια, η πολύτιμη οικονομική βοήθεια φαίνεται να ματαιώνεται. Η Ελένα αποφασίζει να πάρει την κατάσταση στα χέρια της.
Αυτό που κυριαρχεί στην ταινία του Ζβιάγκιντσεφ είναι τα ψυχρά και σκοτεινά χρώματα μαζί με τα μακρόσυρτα μελαγχολικά πλάνα του. Τα αντικείμενα και οι χώροι είναι οι βουβοί μάρτυρες του δράματος, που έχεις την αίσθηση πως δεν χρειάζεται καν λόγια. Η μουσική του Φίλιπ Γκλας σπρώχνει στα άκρα την ένταση. Οι χαρακτήρες, ουσιαστικά αποξενωμένοι μεταξύ τους, μοιάζουν να παίζουν ρόλους σε ένα ετεροκαθορισμένο παιχνίδι. Η Ελένα δεν θα διστάσει μπροστά σε τίποτα προκειμένου να προστατέψει τους δικούς της. Αναρωτιέται κανείς ποια να είναι τα κίνητρά της πέρα από έναν γενετικό εξαναγκασμό για την επιβίωση του είδους της. Ο αχαϊρευτος γιος της άλλο δεν κάνει από το να πίνει μπύρες και να βλέπει ματς στην τηλεόραση. Ο "αθώος" έφηβος Σάσα συμμετέχει σε μια βίαιη επίθεση της συμμορίας του ενάντια σε μια άλλη ομάδα. Όλα συντείνουν στην απαισιόδοξη ατμόσφαιρα. Το φωτοστέφανο της Ελένα, αν το κοιτάξεις από πιο κοντά, δεν είναι παρά ένα κίτρινο ρούβλι.
Η Ελένα δεν βλέπεται ευχάριστα. Το συγκλονιστικό κοινωνικό θρίλερ του Ζβιάγκιντσεφ βρίθει από κακά σημάδια που δεν μπορείς να μη τα γενικεύσεις. Προς το τέλος της ταινίας, γίνεται μια διακοπή ρεύματος. Η Ελένα σφίγγει το χέρι του γιου της (αδικαιολόγητα;) τρομοκρατημένη. Έπειτα φέρνει την αριστερή παλάμη στο στήθος σαν να πρόκειται να της έρθει κόλπος. Ο Σεργκέι βγαίνει στον σκοτεινό διάδρομο και φωνάζει: "Φαίνεται πως είναι στο σκοτάδι όλη η πολυκατοικία." Μια μακρινή φωνή μισο-αστεία μισο-σοβαρά του απαντά: "Όλος ο κόσμος!"
[Δείτε τρέιλερ της Ελένα με αγγλικούς υπότιτλους από το YouTube.]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου