Η κινηματογραφική Λέσχη (The Film Club)

Εκτός από τη λογοτεχνία, η άλλη μεγάλη μου αγάπη είναι ο κινηματογράφος. Και τα δυο κατά βάση αφηγούνται ιστορίες. Δεν μου λέγαν ιστορίες όταν ήμουνα μικρός. Ο πατέρας μας μάς έπαιρνε να δούμε ταινίες στα πολλά - τότε - σινεμά του Βόλου και της Νέας Ιωνίας. Όταν πέθανε η γιαγιά, ήμουν δέκα χρονών. Ο αδερφός μου κι εγώ αρχίσαμε να κοιμόμαστε εκ περιτροπής σ' ένα ντιβάνι στο δωμάτιο του παππού. Τότε άρχισε να μου λέει ιστορίες από τη ζωή του στην Τουρκία πριν την προσφυγιά, για τα αμελέ ταμπουρού, για τον πρώτο καιρό στην καινούργια πατρίδα. Να τραγουδάει αμανέδες πριν κοιμηθεί. Όλα αυτά εγγράφηκαν στη μνήμη μου σαν κινηματογραφικές ταινίες. Με τον ίδιο τρόπο βίωνα και τα μυθιστορήματα που διάβαζα τότε. Κι αργότερα στην εφηβεία, αυτοί οι δυο μου έρωτες με συντροφεύανε, αξεδιάλυτα ενωμένοι. Χωρίς αυτές τις δυο αγάπες - στο ζευγάρωμά τους - δεν θα ήμουν ο ίδιος άνθρωπος.

Φανταστείτε, λοιπόν, πώς ένιωσα όταν είδα ένα βιβλίο με τον τίτλο Η κινηματογραφική λέσχη. Ένα μυθιστόρημα για το σινεμά; Ο Καναδός Ντέιβιντ Γκίλμουρ (καμιά σχέση με τον κιθαρίστα των Pink Floyd) είναι μυθιστοριογράφος και κριτικός κινηματογράφου. Το βιβλίο είναι αυτοβιογραφικό. Στην αγγλοσαξονική ορολογία δεν θεωρείται μυθιστόρημα (novel). Το εντάσσουν στην κατηγορία non-fiction (μη-μυθοπλαστικό), memoir (απομνημονεύματα). Προσωπικά, θεωρώ ότι τέτοιοι διαχωρισμοί αφορούν περισσότερο τους εκδότες παρά τον αναγνώστη. Πράγματι, ο Ντ.Γκ. γράφει ένα βιβλίο με ήρωες τον ίδιο και τον γιο του. Ο 15χρονος Τζέσε δεν τα πάει καθόλου καλά στο σχολείο. Ο πατέρας παίρνει μια γενναία όσο και παράξενη απόφαση. Λέει στον γιο του ότι δέχεται να παρατήσει το μισητό σχολείο αρκεί να συμφωνήσει να βλέπουν και να συζητάνε μαζί τρεις ταινίες τη βδομάδα. [Τι αξίζει να δεις μια ταινία αν δεν τη συζητήσεις μετά;] Ο Ντέιβιντ δεν είναι καθόλου σίγουρος για αυτό που κάνει. Πώς είναι δυνατόν ένας πατέρας - με όλη την αγάπη και την καλή διάθεσή του - να υποκαταστήσει ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα; Ταλανίζεται συνέχεια από τις αμφιβολίες. Κι όμως. Το σχέδιο αρχίζει να λειτουργεί. Μέχρι που ο Τζέσε γίνεται έρμαιο των εφηβικών του προβλημάτων. Μπορεί ο πατέρας και η κοινή τους αγάπη για το σινεμά να τον βοηθήσουν να ορθοποδήσει;

Η κινηματογραφική λέσχη είναι κυρίως ένα βιβλίο ενηλικίωσης. Μέσα από τις ταινίες, πατέρας και γιος έρχονται κοντά. Ο ενήλικος μαθαίνει στον έφηβο να σκέφτεται και να αποφασίζει μόνος του. Δεν του προσφέρει έτοιμες λύσεις. Τον βοηθάει να αποκτήσει κριτική σκέψη - πόσα σχολεία σού προσφέρουν κάτι τέτοιο; το ελληνικό σίγουρα όχι. Και πάνω απ' όλα ο πατέρας δείχνει στον γιο ότι είναι εκεί. Ότι μαζί μπορούν να συζητήσουν οτιδήποτε προκύψει. Του μεταφέρει την πείρα του με ειλικρίνεια και αυτοκριτική διάθεση. Δεν διεκδικεί το αλάθητο. Και ο νεαρός ανταποκρίνεται.

Η αλήθεια είναι ότι κάποια στιγμή αισθάνεσαι το βιβλίο να "κολλάει". Ίσως ο συγγραφέας, στην προσπάθειά του να μείνει πιστός στην πραγματικότητα, ξεχνάει να συμπυκνώσει την πλοκή σε κάποια σημεία. Γρήγορα όμως το ενδιαφέρον επανέρχεται. Οι ταινίες που συζητιούνται σε γεμίζουν αναμνήσεις. [Οι περισσότερες - αν όχι όλες - έχουν παιχτεί στην Ελλάδα.] Συνήθως δεν απασχολεί πατέρα και γιο το σύνολο ενός κινηματογραφικού έργου αλλά οι λεπτομέρειές του. Μια συγκεκριμένη σκηνή, η ηθοποιία, μια χειρονομία του πρωταγωνιστή, ένα σκηνικό. Κι όλα αυτά πλέκονται με τις εμπειρίες του νεαρού Τζέσε, τους έρωτές του, τις φιλίες του, τα λάθη του, την ωρίμανσή του.

Διαβάζοντας το βιβλίο του Ντέιβιντ Γκίλμουρ δεν μπορούσα να μη σκέφτομαι με μελαγχολία την κατάντια του ελληνικού σχολείου. Το πώς έχουμε εκδιώξει την απόλαυση από την εκπαιδευτική διαδικασία με αποτέλεσμα τα παιδιά μας να μισούν ό,τι έχει σχέση με τα μαθήματα. Θα σκεφτόταν κανείς ιθύνων νους ποτέ ότι ίσως πράγματα όπως ο κινηματογράφος ή η τέχνη γενικότερα θα μπορούσαν να διδάξουν κάτι στα σημερινά παιδιά; Ως πότε θα τα μαστιγώνουμε με στείρες γνώσεις στο όνομα ενός αμφίβολου αύριο;


Μερικές από τις ταινίες που συζητιούνται στην Κινηματογραφική λέσχη:

- Ο άνθρωπος από τη Γαλλία (The French Connection, William Friedkin, 1971)
- Βασικό ένστικτο (Basic Instinct, Paul Verhoeven, 1992)
- Για μια χούφτα δολάρια (Per uno pugno di dollari, Sergio Leone, 1964)
- Ο γίγας (Giant, George Stevens, 1956)
- Γλυκιά ζωή (La Dolce Vita, Federico Fellini, 1960)
- Ο δεσμώτης του ιλίγγου (Vertigo, Alfred Hitchcock, 1958)
- Ο εξορκιστής (The Exorcist, William Friedkin, 1973)
- Ιστάρ (Ishtar, Elaine May, 1987)
- Κλέφτης ποδηλάτων (Ladri di biciclette, Vittorio de Sica, 1948)
- Η λάμψη (The Shining, Stanley Kubrick, 1980)
- Λεωφορείο ο  Πόθος (A Streetcar Named Desire, Elia Kazan, 1951)
- Το λιμάνι της αγωνίας (On the Waterfront. Elia Kazan, 1954)
- Η μονομαχία (The Duel, Steven Spielberg, TV 1971)
- Το μωρό της Ρόζμαρι (Rosemary's Baby, Roman Polanski, 1968)
- Νευρικός εραστής (Annie Hall, Woody Allen, 1977)
- Ο Νονός I, II (The Godfather/The Godfther Part II, Francis Ford Coppola, 1972/1974)
- Ξεφάντωμα με τους Μπιτλς (A Hard Day's Night, Richard Lester, 1964)
- Πολίτης Κέιν (Citizen Kane, Orson Welles, 1941)
- Τα πουλιά (The birds, Alfred Hitchcock, 1963)
- Pretty Woman (Garry Marshall, 1990)
- Ραν (Akira Kurosawa, 1985)
- Τα σαγόνια του καρχαρία (Jaws, Steven Spielberg, 1975)
- Το τελευταίο ταγκό στο Παρίσι (Ultimo tango a Parigi, Bernardo Bertolucci, 1972)
- Τα 400 χτυπήματα (Les quatre cents coups, Francois Truffaut, 1959)
- Υπόθεση Νοτόριους (Notorious, Alfred Hitchcock, 1946)