Ο εξαιρετικός κύριος Λαζάρ [Monsieur Lazhar - Philippe Falardeau, 2011]

Δεν βλέπει κανείς συχνά ταινίες από τον γαλλόφωνο Καναδά. Πριν την ξεκινήσω νόμιζα πως ήταν γαλλική. Άργησα μάλιστα να αντιληφθώ ότι έπεφτα έξω. Μόνο όταν τα αυτιά μου άρχισαν να προσέχουν τα κάπως βαριά γαλλικά και παραξενεύτηκα που τα χιόνια στην αυλή του σχολείου δεν έλιωναν, κατάλαβα πως πρόκειται για κινηματογράφο του Κεμπέκ. Για χρόνια, ο μοναδικός γαλλοκαναδός σκηνοθέτης που γνώριζα ήταν ο Ντενί Αρκάν (Η πτώση της αμερικανικής αυτοκρατορίας, Η επέλαση των βαρβάρων). Πέρυσι προβλήθηκε στην Ελλάδα το συγκλονιστικό Μέσα από τις φλόγες (Incendies) του Ντενί Βιλνέβ και φέτος ήταν υποψήφιος για Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας ο Φιλίπ Φαλαρντό με τον Εξαιρετικό κύριο Λαζάρ (ή και σκέτο Κύριο Λαζάρ, μια και το επίθετο είναι προσθήκη ελληνική, όχι απόλυτα δικαιολογημένη από την ίδια την ταινία).

Σε ένα δημοτικό σχολείο του Μοντρεάλ, τα παιδιά βρίσκουν ένα πρωί τη δασκάλα τους κρεμασμένη μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Η ψυχολόγος του σχολείου [μοιάζει να εκπλήσσονται όλοι που δεν υπάρχει μια ψυχολόγος για κάθε τάξη!] καλείται να βοηθήσει τους μικρούς μαθητές (11-12 χρονών) να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του θανάτου. Ταυτόχρονα, κάνει αίτηση να αντικαταστήσει την αυτόχειρα ο κος Λαζάρ (Mohamed Fellag), αλγερινής καταγωγής. Στη μέση της χρονιάς οι επιλογές είναι εντελώς περιορισμένες και ο μοναδικός υποψήφιος προσλαμβάνεται. Ο κος Λαζάρ ακολουθεί πιο κλασικούς τρόπους διδασκαλίας, που ξενίζουν τους συναδέλφους του και τους γονείς, αλλά τα παιδιά δείχνουν να τον συμπαθούν και αγκαλιάζουν τις μεθόδους του, παρά την αρχική αμηχανία και την αναπόφευκτη σύγκριση με την προηγούμενη δασκάλα τους. Σύντομα μαθαίνουμε πως ο Λαζάρ αντιμετωπίζει προβλήματα με το Γραφείο Αλλοδαπών και έχει προσωπικούς λογαριασμούς με τον θάνατο στην οικογένειά του. Θα βοηθήσει τα παιδιά να ξεπεράσουν την απώλεια περισσότερο απ' όσο η ψυχολόγος; Πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα με τους συναδέλφους του και ιδιαίτερα με την Κλερ, μια δασκάλα που φαίνεται να του δείχνει περισσότερη συμπάθεια;

Χωρίς να καταφεύγει σε πρωτότυπες σκηνοθετικές λύσεις, ο Φαλαρντό προχωράει την ιστορία του λιτά και ομαλά. Επικεντρώνεται περισσότερο στη σχέση του δασκάλου με τους μαθητές, αλλά και στο τι συμβαίνει ανάμεσα στους μαθητές, που προσπαθούν να διαχειριστούν τον θάνατο και τις ενοχές που αναπτύσσονται. Αντίθετα, το κομμάτι των σχέσεών του με τους υπόλοιπους δασκάλους και την Κλερ μοιάζει να  υποβαθμίζεται - όχι ανεξήγητα.

Η κοκκώδης και μουντή φωτογραφία ταιριάζει απόλυτα με την ατμόσφαιρα πένθους και ενοχής. Το δυσοίωνο κλίμα κυριαρχεί τόσο στο προαύλιο του σχολείου όσο και στις σχολικές αίθουσες. Με αδρές πινελιές, ο Φαλαρντό σκιαγραφεί μια εκπαίδευση αποστειρωμένη, που στέκεται στον τύπο και όχι στην ουσία, σε ένα τώρα ξεκομμένο από το παρελθόν. Ένα σχολείο πνιγμένο από την "πολιτική ορθότητα" που απαγορεύει στους δασκάλους ακόμη και να αγγίξουν τους μαθητές - κομβικό στοιχείο της ταινίας. Στον κο Λαζάρ δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει τον Μπαλζάκ (αρχαίος!) για να διδάξει ορθογραφία - μου θύμισε το τολμηρό δοκίμιο της Νατάσα Πολονί, Τα χαμένα παιδιά μας για την απομάκρυνση της γαλλικής παιδείας από τις ανθρωπιστικές αξίες και τα κλασικά γράμματα.

Παρά την έλλειψη δραματικών κορυφώσεων, Ο εξαιρετικός κύριος Λαζάρ είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα χαμηλόφωνη ταινία, γεμάτη μετρημένη θλίψη για την ανθρωπιά που χάνεται και την ουσία της ζωής που πάντα βρίσκει τον δρόμο της, έστω κι αν οι λύσεις που επιλέγονται από τους γύρω μας (ή τους από πάνω μας) δεν είναι πάντα οι επιθυμητές.

[Δείτε τρέιλερ από τον Εξαιρετικό κύριο Λαζάρ με ελληνικούς υπότιτλους στο YouTube]

[Διαβάστε τους συντελεστές της ταινίας στο imdb]